11 Oca 2023

VEKAM #38 ENTELANKARA

Güncelleme tarihi: 13 Oca 2023

Ankara için ve hatta Ankara adına tüm Türkiye için önemli bir kurum olan VEKAM'ı yani Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi'ni konuştuk bu bölümde. VEKAM ekibinden Proje ve Etkinlik Uzman Yardımcısı Levent Tökün yanıtladı sorularımızı. Kurulduğu yıldan bu yana çok çeşitli disiplinlerde projeler, etkinlikler, araştırmalar yürüten VEKAM'a dair daha fazla detayı podcastimizde bulabilirsiniz. Ayrıca VEKAM'ın tüm çalışmalarını hem internet sitelerinden hem de sosyal medya hesaplarından takip edebilirsiniz.

Herkese merhabalar, öncelikle ENTELANKARA programına Koç Üniversitesi VEKAM olarak bizi konuk ettiği için çok teşekkür ederiz. Ben VEKAM Ekibinden Proje ve Etkinlik Uzman Yardımcısı Levent Tökün. Bizim de 2022 yılı içinde başlattığımız “VEKAM’ın Yankısı” adlı podcast serimizi hazırlayan biri olarak hep işinde ev sahibi kısmında olmuştum, şimdi de VEKAM’ı temsilen bir podcaste konuk olmak gerçekten ayrı ve güzel bir deneyim oluyor bana. Tekrar çok teşekkür ederim.

1- İlk olarak VEKAM'ın kuruluş yıllarıyla birlikte amacını soralım. Nasıl bir ihtiyaçla kuruluyor merkeziniz?

Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi ya da kısa adıyla VEKAM, Keçiören’de, merhum Vehbi Koç’a ait bağ evinde faaliyet gösteren bir araştırma merkezidir.

1992-1993 yıllarında restore edilen bu bağ evi, 1994 yılında da Vehbi Koç Vakfı’na bağlanarak Ankara ve çevresi üzerine akademik çalışmalar yapmak, Vehbi Koç ve Ankara’ya dair her türlü bilgi ve belgeyi derlemek, korumak, paylaşmak, yenilikçi ve özgün araştırma yöntemleriyle de bilginin yeniden üretimini sağlayarak bilimsel çalışmalara katkıda bulunmak ve araştırmacıların hizmetine sunmak amacıyla açılmıştır.

2014 yılında da Koç Üniversitesi’ne bağlanan Merkezimiz, ulusal ve uluslararası kuruluşlar ile çeşitli iş birlikleri geliştirerek akademik platformlarda çalışmalarını günümüzde de devam ettirmektedir.

Ankara Bağ Evi

2- Kurulduğu tarihten bu yana Ankara'ya ve Ankara adına dünyaya neler kattı VEKAM? Kısacası VEKAM'ın Ankara için önemi nedir?

VEKAM geçmişten günümüze her yaptığı çalışma ile aslında çok yönlü katkılar sağlamayı hedefliyor. Örneğin, biraz önce kısaca bahsettiğim bağ evi, 1923 yılında Mareşal Fevzi Çakmak’tan satın alınarak, Koç Ailesi tarafından uzun yıllar yazlık konut olarak kullanmıştır. Vehbi Koç’un Ankara’daki hayatının büyük bir bölümünü geçirdiği ve çocuklarının da doğduğu bir evdir.

Buna ek olarak Ankara Bağ Evi dediğimiz ve içerisinde daha çok etnografik eserleri barındıran Semahat-Dr. Nusret Arsel tarafından yıllar içerisinde Anadolu’nun pek çok kentinden toplanan koleksiyonun sergilendiği bir diğer bağ evine de VEKAM ev sahipliği yapmaktadır.

VEKAM kentin ayakta kalan son örneklerinden iki adet bağ evine bu sayede sahip çıkmaktadır ki bu evler aynı zamanda II. Derecede Korunması Gerekli Kültür Varlığı statüsündedir.

Aslında merkez kuruluşundan bugüne kent belleği işlevini üstlenerek her geçen gün gelişen arşiv ve kütüphane koleksiyonları ile araştırmacılar için akademik bir platform oluştururken, aynı zamanda yenilikçi ve özgün projeler için de bir altlık oluşturmaktadır. Yine bu kapsamda akademik çalışmalara gerek bilgi kaynakları gerek yaptığı çalışmalarla öncülük ediyor ve bu çalışmaları düzenlediği etkinlikler ile de paylaşıyor ki bunlar sergi, konferans, sempozyum veya yayınlar gibidir.

Ayrıca bünyemizdeki arşiv ve koleksiyonun konservasyon çalışmalarının da aktif bir biçimde devam ettiğinden bahsetmemiz lazım ki bu ve diğer çalışmalar sayesinde sadece bilgi belge toplayan, depolayan bir kurum olmaktan çıkıp aynı zamanda koruyan, paylaşan ve bilginin yeniden üretimine katkıda bulunan bir araştırma merkezi olmaktayız.

3- VEKAM'ın çalışmalarını nasıl bir ekip yürütüyor?

Koç Üniversitesi’nin bir araştırma merkezi olarak her ne kadar küçük bir ekip gibi gözüksek de deneyimli ve her biri alanında uzman olan ekip üyeleriyle çalışmalarımıza devam ediyoruz.

VEKAM

4- Her yıl VEKAM'ın destekçisi olduğu çok önemli projeler görüyoruz. Yakın zamanda tamamlanan ve bu sene içerisinde yürütülen projeleriniz hangileri?

2022 yılı için konuşacak olursak, aslında VEKAM yine dolu dolu bir takvimle hibrit olarak çalışmalarını sürdürürken, desteklediği veya paydaş olduğu proje ve etkinliklere de her yıl olduğu gibi devam etti.

Örneğin 2018 yılından bu yana desteklediğimiz Juliopolis Projesi kapsamında Amerikan Büyükelçiliği’nden alınan hibe katkısı ile hazırlanan, Anadolu’nun arkeolojik araştırmalar yapılan en büyük nekropollerinden biri olan Juliopolis Antik Kentine dair bilgileri dijital arkeoloji, antropoloji yöntemleri ve dijital bir altyapı ile paylaşan “Juliopolis’in Yüzleri” sergisi, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Hacettepe Üniversitesi, Nallıhan, Çayırhan ve Ege Üniversitesi’nde sergilendi. Bu sayede aslında kamu-özel sektör iş birliği açısından da önemli bir örnek teşkil etmekte olan bu proje kapsamındaki dijital koleksiyon çalışmalarına da devam edildi.

2021 yılında Avrupa Birliği tarafından finanse edilen, Ankara Filateli ve Kent Araştırmaları Derneği’nden Dr. Koray Özalp koordinatörlüğünde, Koç Üniversitesi VEKAM, Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü, Rahmi Mustafa Koç Müzesi Ankara, Çankaya Belediyesi ve Bulgar Filatelistler Birliği eş başvuranlığında yürütülen, “Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılına Doğru: Ankara-Çankaya’daki Türk ve Yabancı Misyonların 50 Yıllık Diplomatik İlişkileri (1920-1970)” projesi kapsamında, Mayıs ayında Ankara’daki Diplomatik Misyonları odağına alan bir sempozyum ve sergi; yine aynı proje kapsamında çekilen “Duvarların Ardında” isimli belgeselin de gösterimi gerçekleşti. Proje kapsamında Ankara’daki yabancı misyonları ele alan çalışma Türkçe ve İngilizce dillerinde kitap olarak yayımlandı. Yine aynı proje kapsamında hazırlanan bu sergi, Haziran 2022’de Kuzey Makedonya’ya taşındı.

Bir diğer desteklenen projelerden olan yürütücülüğünü Doğuş Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Burcu Zeybek ve Doç. Dr. İlknur Doğu Öztürk’ün yaptığı, “Marka Kent Yaratma Sürecinde Müzelerin Rolü: Ankara Örneği” başlıklı, iletişim odaklı proje, kültürel mirasın marka kent yaratma sürecinde önemine dikkat çekmek; kentlerin marka iletişimi yönetimleri kapsamında müzelerin çekici unsurlar olarak algılanması konusunda tespitlerde bulunmak, marka kentlerin iletişim sürecinde müzelerin rolünü tespit etmek ve kültürel mirastan marka kent yaratma ve markanın sürdürülebilirliğini sağlama konusuna öneriler getirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda 18 Mayıs Uluslararası Müzeler Günü haftası ve takip eden haftada “Marka Kent Yaratma Sürecinde Müzelerin Rolü” başlıklarında birer çevrim içi kolokyum da gerçekleştirilmiştir. Yürütücülüğünü Mareliber’den Deniz Şengenç’in yaptığı, Cumhuriyet döneminin önemli kamusal mekânlarından Gençlik Parkı’nı odağına alan proje kapsamında, parkın zaman içerisinde geçirdiği değişim ve dönüşüm, bu değişimin sosyal yaşamdaki karşılığı ve bu süreçle birlikte parkın çevresini nasıl etkilediği ve etkilendiğini ortaya koyacak bir belgesel film hazırlığı da devam eden projelerimizden. Proje kapsamında elde edilen her türlü verinin paylaşılması ve korunması da önceliklerimiz arasında olduğu için çeşitli şekillerde bunun gerçekleştirilmesini sağlama hedefimiz de mevcut. Bu doğrultuda bir tanıtım gösterisi ile söyleşi etkinliği geçtiğimiz Haziran ayındaki ilk Başkent Kültür Yolu Festivali kapsamında gerçekleştirildi ve 2023 aynı zamanda parkın kuruluşunun 80. yılı olduğu için, bu yıl parka dair bir serginin de açılması planlanmış durumda.

Uzun soluklu bir başka projemiz, 2019 yılında “Çocuklar için (0-18) Kültürel Miras Çalışmaları” adı altında ve kapsamlı alt başlıklarıyla başlatılan, kültürel miras konusunda Türkiye ve dünyadaki örnekleri sunarak, bu konuda çalışanlar için yeni fikirlerin oluşmasını ve sürdürülebilir kültürel miras eğitimini desteklemeyi hedefleyen çalıştay dizisinin üçüncüsünü “Kitap, Çizgi Roman ve Fotoğraf” temasıyla 2-3 Kasım 2022 tarihlerinde hibrit olarak gerçekleştirdik. Türkiye’nin yanı sıra Fransa, Almanya, İtalya, Mısır gibi çeşitli ülkelerden gelen konuşmacıların da yer aldığı çalıştay, çoğunluğu uzman ve öğretmenlerin oluşturduğu büyük bir kitle tarafından takip edildi.

Bir de “Ankara Vilâyeti Kırsalının Yerleşim Tarihinin Araştırılması Projesi” var ki Bilkent Üniversitesi’nden Prof. Dr. Suavi Aydın yürütücülüğünde devam etmektedir. Bu proje kapsamında 1923 yılına kadar Ankara Vilyeti’ni teşkil eden kırsal coğrafya alanındaki (yani bugünkü Ankara, Kırıkkale, Çorum, Yozgat, Kırşehir, Kayseri illeriyle Sivrihisar ve Günyüzü ilçeleri) kırsal yerleşimlerin iskân tarihlerinin, geniş anlamıyla tarihsel Ankara Vilâyeti’nin iskân tarihinin, etnik ve kültürel bileşiminin ortaya çıkarılmasını amaçlamaktadır.

En son desteklerimizden bir tanesi de, VEKAM’ın 2020 yılında Ankara Film Festivali komitesi iş birliği ile Ankara ve çevresi ile ilgili görsel işitsel belleğin zenginleştirilerek kent araştırmalarına katkıda bulunulmasına destek olmak amacıyla açtığı Ankara odaklı belgesel ve kısa film ödülü sahibini buldu. Festival kapsamında 2022 yılının “VEKAM Özel Ödülü” sahibi “Gordion’un Çobanları” isimli belgeseliyle Sn. Kadir Uluç olmuştur.

5- Projeleriniz nasıl seçiliyor? Özellikle önem verdiğiniz proje konuları var mı?

VEKAM, özgün ve yenilikçi araştırma yöntemleri çerçevesinde desteklediği ve yürüttüğü projelerle bilginin paylaşılması ve yeniden üretilmesine katkıda bulunurken, düzenlediği konferans, sempozyum, söyleşi, kolokyum ve atölye çalışamaları gibi çeşitli etkinliklerle araştırmacı, akademisyen, uzman, öğrenci veya bilimsel araştırmalara ilgi duyan her kesimden faydalanacının arasındaki iletişim ve iş birliğine olanak sağlayan bir platform görevini de üstlenmektedir. Bu doğrultuda da VEKAM’ın proje şablonuna göre hazırlandıktan sonra bizlere gelen öneriler önce bir hakem değerlendirmesinden geçiyor daha sonra yönetim kurulu kararıyla uygun görüldüğü takdirde gerekli prosedürel süreçler proje yürütücüleri ile tamamlanıyor. Elbette ki Ankara ve çevresi öncelikli konularımızdır ancak kültürel ve doğal mirası ele alan diğer çalışmalara da destek verilebilmektedir.

Ankara Bağ Evi

6- "VEKAM'ın Yankısı" ismiyle dinleyicilerin listesine düşen ve Ankara'nın önemli oluşumlarına yer verdiğiniz podcastlerinizden de bahsetmek istiyoruz. Hangi konuklarınız oldu şimdiye değin?

Tüm bu bahsettiğimiz ve diğer gerçekleştirdiğimiz projelerin yanı sıra sizin de sorunuzda olduğu gibi VEKAM, 2022 yılında başlattığı “VEKAM’ın Yankısı” isimli podcast serisiyle kentin her geçen gün değişen, gelişen kültürünü ve çok katmanlı kimliğini ortaya koyan çalışmaları farklı bir platformda paylaşıyor, ki bu platform şu an sadece Spotify, ve aslında dinleyicilerini Ankara’nın kültür-sanat ortamını alternatif bir bakış açısıyla keşfetmeye davet ediyor. Konuşmalarımızda şu ana kadar Lavarla, AnkaraAks, Urban Sketchers Ankara, urbanwalks.ankara, Antoloji Ankara, Puruli Kültür Sanat ve Yermekân’ı ağırladık. Tüm bölümlerimize internet sitemiz üzerinden veya direkt Spotify’dan aratarak ulaşabilirsiniz.

7- VEKAM'ın gerçekleştirdiği zengin bir etkinlik listesi var. Şehir adına fayda sağlayan güncel etkinliklerinizden örnekler verebilir misiniz?

Evet, VEKAM anlaşılacağı üzere farklı konularda uzun soluklu çalışan bir araştırma merkezi o yüzden yine çok kısa olamayacak bir cevap vereceğim. Şimdiden affınıza sığınırım.

Bu sene VEKAM bünyesinde Ankara Bağ Evi koleksiyonunun dijitalleştirilmesi amacına hizmet eden “Digitalization of the Ankara Orchard House for Future” projesi ile “DOORS – Digital Incubator for Museums” ağına katılmaya hak kazandık ve Avrupa Birliği’nin “Horizon 2020” araştırma ve yenilik programından finansman aldık. İlk aşamasını 150 ülke arasından 40 ülkenin ve Türkiye’den iki kurumun geçtiği proje kapsamında ilk aşama eğitimleri haziran ayında tamamlandı.

Bunun yanında Şubat-Nisan 2022 tarihleri arasında yerel bellek çalışmalarının desteklenmesi, toplumsal, kültürel ve mekânsal değerlerin araştırılması, belgelenmesi, korunması, paylaşılması ve bu çalışmaların sürdülebilirliğinin sağlanması amacıyla uzmanlara yönelik bir sertifika programı düzenlendi. 5 modülden oluşan ve iki ay süren “Yerel Bellek Çalışmaları Sertifika Programı” kapsamında 39 farklı konu başlığı gerek kamu gerek özel sektörden toplam 45 farklı akademisyen ve profesyonellerin katılım ve sunumlarıyla gerçekleşen eğitim programı oldukça yoğun bir ilgi gördü.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından düzenlenen Başkent Kültür Yolu Festivali kapsamında ise, Cumhuriyet Müzesi ve Koç Üniversitesi VEKAM iş birliği ile, VEKAM Arşiv Koleksiyonlarından derlenerek hazırlanan, “Bir Kültürün İnşası: Ankara’nın Mekânları ve İnsanları” sergisi 28 Mayıs–12 Haziran 2022 tarihleri arasında Cumhuriyet Müzesi’nde ziyaretçileri ile buluştu. Düzenlenen sergi kapsamında 30 Mayıs 2022 tarihinde merkez direktörümüz Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu tarafından Cumhuriyetin ilanıyla iktisadi, idari ve kültürel atılımların hızla benimsendiği, yeni hayatın simgesi olan Ankara’ya ve bu çok katmanlı kültür inşasını deneyimleyen en önemli aktörlerini yani “Ankaralıları” ve “Ankara’nın mekânlarını” ele alan bir konferans da verildi.

ICOM-Uluslararası Müzeler Konseyi’nin 20-28 Ağustos 2022 tarihleri arasında Prag’da düzenlenen 26. Genel Konferansında VEKAM, Üniversite Müzeleri, Doğal Tarih Müzeleri, Etnografik Müzeler ve Bölgesel Müzeler uluslararası komitelerinin düzenlediği ortak toplantıya, Ankara Bağ Evi ve koleksiyonlarının dijitalleştirilmesini odağına alan bir poster sunumu ile katıldı.

Etkinliklerimizden en yeni tamamlananı ise, Ankara’da, kentin gelişim sürecinde her dönemin sosyal, kültürel, politik ve ekonomik izlerini barındıran Atatürk Bulvarı ve yakın çevresinin ele alındığı, farklı disiplinlerden yüksek lisans ve doktora öğrencileriyle mekânda belleğin izini sürmeyi amaçlayan “Kent ve Bellek Atölyesi” büyük bir ilgi ile takip edildi.

Yine 2022’de Kent kültür ve tarihine katkıda bulunmak amacıyla yönetmen Kerime Senyücel yürütücülüğünde devam eden sözlü tarih projesi kapsamında; “Yüz Yıllık Ankaralı: Nebahat Taşkın” ve “Antik Tuğra” adlı iki belgeselin çekimi tamamlandı.

VEKAM yayınlarına bakacak olursak, 2022 yılında: “Antik Çağlardan Günümüze Kent Alanı ve Peyzaj Kültürü”, “Türkiye’yi Ziyaret Eden Yabancı Devlet Adamlarının Ankara Günleri (1923-1960)” ve “The Construction of a City: Ankara 1923-1933” adlı 3 kitap ve her yıl iki sayı olarak yayımlanan Ankara Araştırmaları Dergisi’ni çıkardı. Basılı yayınların yanı sıra “İz Bırakan Mimarlar” serisinden üç kitabı ve 2020 yılında KORDER işbirliği ile gerçekleştirilen “2004’ten Günümüze Ankara Kent Merkezi’nde Koruma Proje ve Uygulama Bildirileri” kitabını açık erişim olarak kullanıcıların hizmetine sundu.

Bu arada dediğim gibi uzun oldu ama son olarak tüm bu bahsettiğim etkinliklere ve projelere internet sitemizden ve sosyal medya hesaplarımızdan ulaşıp ilerleyen zamanlardakileri de takip edebileceğinizi söylemek isterim. Dileyenler mail grubumuza da yine internet sitemiz üzerinden üye olabilir.

Ankara Bağ Evi

8- VEKAM'ın dergi çalışması da devam ediyor. Ankara Araştırmaları Dergisi'nde neler var? Nasıl ulaşabiliriz bu dergiye?

Ankara Araştırmaları Dergisi, VEKAM tarafından yılda iki kez yayımlanan hakemli bir dergidir. Türkçe ve İngilizce olmak üzere çift dilde yayın yapan derginin ilk sayısı 2013 yılında yayımlanmıştır. Disiplinlerarası nitelik taşıyan dergimizin ana amacı Ankara'nın tarihi, kültürü, coğrafyası, ekonomisi ve bağlantılı olan diğer tüm konularla ilgili bilimsel araştırmaların arttırılması ve tabii ki paylaşılmasıdır. Ankara Araştırmaları Dergisi’nin sayılarına kendi internet sitesi üzerinden PDF olarak veya basılı hâline Yapı Kredi Yayınları satış noktalarından; Idefix, Pandora, D&R, Kitap Yurdu ve daha pek çok online alışveriş sitesinden erişilebilirsiniz.

9- Son sözleri tamamen size bırakıyoruz. VEKAM'a dair, özellikle proje ve etkinlik çalışmalarınıza dair neler söylemek istersiniz?

Tüm bu aktardığımız bilgilerden de anlaşılabileceği üzere, bir kent araştırma merkezi olan Koç Üniversitesi VEKAM Ankara ve çevresi odaklı gerçekleştirdiği proje ve etkinliklerle sadece aslında yerelde kalmayıp, başkentimizi hem ulusal hem uluslararası düzeyde temsil etmektedir. 30. yılımıza yaklaşırken de VEKAM olarak kuruluşumuzdaki misyon ve vizyonumuzla kentimizi ve merkezimizi daha ileriye taşıyacak kapsamlı proje ve etkinlikler ile çalışmalarımıza devam edeceğimizi belirtip, siz değerli dinleyicilere ve podcastimizin ev sahibi ENTELANKARA’ya çok teşekkür ediyorum. VEKAM’ın gelecekteki proje ve etkinliklerinde veya Merkezi ziyaretinizde görüşmek dileğiyle.

Levent Tökün

VEKAM'A ulaşabileceğiniz önemli bağlantılar...

Podcastlerimiz Spotify, Apple, Google ve hatta YouTube'da...

https://www.entelankara.com

https://linktr.ee/entelankara

https://www.instagram.com/entelankara